روش برگزاری جُنگ بازیها در اردو
مرکز هماهنگی 
مقدمه
یکی از برنامه های مسئولین فرهنگی جزء (مسئول کانون، مسجد، پایگاه بسیج و …) هماهنگی و اجرای برنامه های تابستانی است. برنامه هایی برای مخاطبین نوجوان و جوان همراه با تمام ویژگی های دوره نوجوانی و جوانی؛ (شلوغی، بی نظمی، شیطنت های گروهی و …) . بدیهی است برنامه ریزی فرهنگی – آموزشی برای چنین گروهی در نگاه اول سخت به نظر می رسد، مخصوصا اگر مربی و مسئول ایشان خود را در قبال اهداف تربیتی و فرهنگی نیز متعهد ببیند و هدفش فقط پر کردن اوقات فراغت دانش آموزان نباشد. در این راستا بسیاری از مجموعه های فرهنگی به طور خودجوش سعی می کنند با تلفیق برنامه های آموزشی، تفریحی (ورزش، اردو و…) و بازدیدهای فرهنگی آموزشی؛ پاسخگوی روحیه نشاط طلب و خستگی ناپذیر بچه ها باشند و از طرفی کلاس های آموزشی و اهداف تربیتی و آموزشی خود را اجرا نمایند.
در این گفتار سعی شده است به بخشی از برنامه هایی که در این مراکز می توان استفاده کرد که هم نیاز به تفریح و تخلیه انرژی مخاطبین را برطرف می سازد و هم نشاط و شادابی را در قالب یک برنامه ی منظم اجرایی نمود اشاره شود. به نظر می رسد چنین طرحی، می تواند مربیان کانون‌ها را در راستای تعهدات فرهنگی ایشان کمک نماید. به خصوص اگر چنین طرحی در قالب یک نظام قانونمند و منضبط اجرا شود که درصد بالایی از تفریحات و برنامه های نشاط‌آور کانون در گرو حضور فعال در برنامه های آموزشی و درونی کردن آموخته های این برنامه ها باشد.
آنچه می تواند مربیان را در انجام این مهم یاری سازد و توازن میان برنامه های آموزشی، فرهنگی و تفریحی را برقرار سازد؛ تنوع بخشی به قسمت تفریحی برنامه و اجرای مناسب و در خور شأن این بخش می باشد. متاسفانه آنچه که امروزه در این عرصه در بیشتر کانون‌ها دیده می شود، بازی ها و برنامه های تکراری، سازمان نایافته و خلق‌الساعه می باشد که همین عناصر، مانع از اثری می شود که این برنامه ها باید برای بچه ها در پی داشته باشد. همچنین با از بین رفتن توازن برنامه های تفریحی و آموزشی روند دلسردی بچه ها نسبت به برنامه های آموزشی و در ادامه نسبت به کل مجموعه فرهنگی شروع خواهد شد که از سخت ترین لحظات برای مربیان و مسئولان دلسوز کانون‌های فرهنگی می باشد.
از آنجا که مربیان قبل، در حین اجرا و بعد از اجرای بازی ها ممکن است با برخی مشکلات مواجه شوند، دراین نوشته سعی شده است با استقراء این مشکلات راه حل‌هایی که بر پایه تجربه گروه نویسندگان می باشد به اختصار بیان نماییم. امید آنکه با استعانت از خداوند بتوانیم محیطی جذاب برای آَشنایی نوجوانان و جوانان مسلمان با معارف مکتب اهل بیت (علیهم‌السلام) فراهم سازیم.
ضرروت استفاده از بازی
همانطور که اشاره شد؛ بازی های ورزشی و تربیتی در نگاه اول برای ایجاد توازن بین برنامه های آموزشی کانون و برنامه های تفریحی مورد استفاده قرار می گیرند، هر چند در نگاه دقیق‌تر به این مسئله، حتی می توان از بازیها به عنوان ابزاری جهت دستیابی به اهداف تربیتی نیز بهره برد. به هر حال پیشنهاد می شود، در راستای حفظ نشاط و اثر‌گذاری حداکثری برنامه های آموزشی، نگاهی جدی به مبحث بازی در مراکز فرهنگی شود و مسئله ایجاد جذابیت و تخلیه انرژی های نوجوانی و جوانی از طریق راه های سالم، در این مراکز مورد بررسی قرار گیرد.
میزان استفاده از بازی در برنامه ها
جواب این سئوال که ما چه مقدار باید در مجموعه فرهنگی خود از بازی و مسابقات ورزشی استفاده کنیم روشن است؛ اما مسئله ای که گاهی اوقات مورد غفلت مسئولین قرار می گیرد جذابیت بیش از حد بازی ها برای مخاطبان ایشان است. به نحوی که برخی مواقع انگیزه ی کانون آمدن دسته ای از مخاطبین حضور در بازی های جذابی است که در کانون اجرا می شود. این نکته یک خطر تربیتی محسوب می شود و زمانی که مسئول مجموعه ی فرهنگی احساس چنین خطری کند باید به دنبال راه حل باشد. چون از طرفی نمی تواند بازی ها را به طور کلی حذف نماید و از طرفی بازی ها محور اصلی کانون قرار گرفته اند. برخی از راه هایی که در چنین مواقعی پیشنهاد می شود، برنامه ریزی اتفاقی برای بازی هاست به نحوی که برای دانش‌آموزان قابل حدس نباشد. این برنامه ریزی هم در قسمت شرط گذاری برای حضور در بازی ها قابل اجراست و هم در زمان بازی ها؛ به این ترتیب که متربی احساس کند فرصت حضور در بازی ها فقط برای کسانی است که تمام روزها در تمام برنامه های فرهنگی شرکت می کنند.
به عنوان مثال شما قرار است در کل تابستان چهار روز متفاوت جشنواره ی بازی ها(که در این نوشتار از آن به جنگ بازیها تعبیر شده است) برگزار نمایید. با توجه به اینکه تمام جزئیات این برنامه برای شما روشن است، متربیان شما یک هفته قبل، از زمان برگزاری و شروط شرکت در مسابقات با خبر می شوند که ممکن است آگاهی از برخی از شرایط را نیز به دلیل کوتاهی خود از دست داده باشد. در چنین فرصت‌هایی، مواجه کردن دانش‌آموزان نسبت به حضور کمرنگ و یا عملکرد ضعیف در برنامه های کانون می تواند راهکاری برای ممانعت از مشکلی باشد که گفته شد، و همچنین کانون فرهنگی را نسبت به آفت «بازی محور شدن» حضور بچه ها در کانون بیمه نماید.
جایگاه بازی در برنامه ها
آشنایی با انواع بازی ها در سنین متفاوت و فضاهای مورد نیاز آنها، امکان استفاده از آنها را نه تنها در اردو بلکه در کلاس، مراسمات، حیاط کانون، اتوبوس و … آسان می سازد. (به همین خاطر در بخش محیط اجرا که قبل از معرفی بازیها در سایت قرار گرفته است، محل اجرای بازی معین شده است).
انواع اجرای بازی ها
بازی ها را می توان از نظر اجرایی، زمان و شکل اجرای بازی ها، در دسته های مختلفی جای داد.
از نظر زمان اجرا به دو گروه دوره ای منظم و اتفاقی تقسیم می شوند.
دوره ای منظم
به صورت منظم و هر هفته یک ساعت مشخص در برنامه(مانند ساعت ورزش مدارس) برگزار می شود.
پیشنهاد می شود در این گروه بازی هایی قرار گیرند که در راستای نهادینه کردن یک هدف مشخص طراحی شده اند. مثلا کارِ گروهی و ریسک‌پذیری بچه ها بشدت پایین است. مربی با در نظر گرفتن روحیات بچه ها، فضایی که در اختیار دارد و همکاری دیگر مربیان یکی از راه های تقویت این ویژگی ها را اجرای بازی گروهی (که این هدف را تقویت می کنند) می بیند. در همین راستا طی یک برنامه مدون، ساعت تفریح دو روز در هفته را به این بازی اختصاص می دهد. همچنین مربی می تواند در حین بازی عوامل برد و باخت، مثل همکاری گروهی، گذشت‌ها و یا تکروی ها و عدم اطاعت از سرگروه را به دانش آموزان گوشزد نماید که این مسئله در راستای اثر بخشی بازی ها تاثیر بسزایی دارد.
دوره ای اتفاقی
در این گروه، تمام بازی های ورزشی و فرهنگی می توانند به کمک برنامه های آموزشی کانون بیایند. با این تفاوت که شاید اثر تربیتی ای که ما در دسته اول به دنبال آنها بودیم با این روش به صورت کامل محقق نشود. یکی از فواید انتخاب اتفاقی بازی ها برای بچه ها، آزمایش نحوه ی اجرای بازی های جدید است. از آنجا که در این روش برنامه ای بلند مدت برای اجرای بازی در کانون وجود ندارد، مربی می تواند در صورت عملکرد ضعیف مربیان یا پاسخ منفی بچه ها به یک نوع بازی از تکرار آن در کانون جلوگیری نماید. و می توان گفت تنوع بازی ها در این نوع بیشتر است.
جُنگ بازی ها
جنگ بازی ها مجموعه ای از بازی های جذاب و کوتاه مدت می باشد که در یک قالب جمع‌آوری شده و با شرایط خاصی برگزار می شود. (شبیه مسابقه کلید یا مسابقه محله تلویزیون) این روش بازی به دلیل تنوع بازی ها، شرکت به صورت گروهی، هیجان بالا(به دلیل محدودیت زمانی در برگزاری هر مرحله) بسیار مورد علاقه ی شرکت‌کنندگان می باشد. اکثر بازی هایی که در مراحل مختلف جنگ بازی ها قرار می گیرند به تنهایی ارزش تربیتی و اجرایی ندارند اما زمانی که در یک مجموعه قرار می گیرند، عنصر زمان به آن اضافه می شود(مخاطب باید در مدت زمان کوتاهی آن را انجام دهد) و همچنین برتری گروه وابسته به پیروزی در آن است؛ ارزشمند می شوند.
برای اجرای جنگ بازی ها می بایست مجریان چند روز قبل از اجرا، برنامه ریزی خود را شروع نمایند، ابتدا بازی های خود را انتخاب کنند و سپس مقدمات اجرا شدن این بازی ها را فراهم نمایند. (این بازیها در صفحه جنگ بازیهایسایت مجتمع فرهنگی محراب معرفی شده اند) به عنوان مثال اگر قرار باشد بازی های ما ۴ مرحله داشته باشد، ابتدا بازی های هر مرحله را مشخص می نماییم:
مرحله اول نخ کردن مجموعه سوزن، مرحله دوم روپایی و حرکت در یک مسیر ۷ متری، مرحله سوم هدف‌گیری بادکنک با دارت و مرحله چهارم مسابقه نفس.
سپس وسایل و ابزارهای مورد نیاز هر بازی را تهیه می کنیم. (۱۰ عدد سوزن خیاطی، نخ و یک تکه فوم، ۲ عدد توپ مناسب سن شرکت‌کننده، ۳ عدد دارت سوزنی و ۳۰ عدد بادکنک، یک تشت آب)
در مرحله ی اجرا ابتدا دانش‌آموزان را به چند گروه (حداقل دو گروه) تقسیم می کنیم، سپس با قرعه کشی ترتیب شرکت این گروه ها را مشخص می نماییم.
در مرحله آخر با یک داوری دقیق و مدیریت قوی این بازی ها را اجرا می نماییم.
البته باید گفت بازی هایی که جذابیت بالا دارند، برای اجرا نیازمند خلاقیت ، هزینه و وقت می باشند.
نکاتی پیرامون اجرای جنگ بازی ها
۱. عناصر رقابت و زمان بسیاری از بازیهای ساده و در ظاهر بی مزه را به یک بازی مهیج و جذاب تبدیل می کند.
۲.داوری دقیق در این بازیها بسیار مهم است.
۳.مهترین هدف در این بازی ها تقویت کارِگروهی و رهبری گروه توسط یک نفر و اطاعت پذیری از طرف اعضای گروه است. (البته باید در دوره های مختلف کسانی که رهبری گروه را به عهده می گیرند تغییر کنند و همیشه یک نفر سرگروه نباشد و صد البته باید یک مربی آگاه که کارِ گروه را رصد می کند به صورت گروهی و یا انفرادی مشکلات گروه اعم از اشکالات سرگروه یا بقیه اعضای گروه را به آنان گوشزد نماید تا در بازیهای بعدی در صدد رفع آن برآیند.)
۴.سعی شود بازی ها به گونه ای باشد که حتما مرحله را به پایان برسانند و توقف در وسط مسیر امتیاز نداشته باشد تا این خود تمرینی باشد بر اینکه کارها را نصفه رها نکنند و مجبور باشند کار را به آخر برسانند.
۵.باید مراقب بود که بازیها متناسب با سن و جسم شرکت‌کننده گان باشد. در غیر این صورت ممکن است با شکست در آن بازی موجب سرخوردگی و ناراحتی بی مورد برای آنان شویم.
۶.ایمنی در این بازیها بسیار مهم است.
۷.یکی از روش‌های تقویت حس مدیریت، تبعیت از سرگروه، همکاری و کارگروهی این است که برای هر مرحله یک مجموعه بازی را درست کنیم و شرکت‌کنندگان به صورت همزمان چند بازی را انجام دهند و هر کدام که زودتر کار را به پایان رساند، صبر کند تا هم تیمی آنها هم بازی خود را به سرانجام برساند و بعد همه¬ی اعضای گروه با هم به مرحله¬ی بعد صعود کنند.
۸.تعداد مربی و داور در بازی مهم است. با یک مربی نمی¬توان این بازیها را به خوبی اداره کرد.
۹.در این بازیها باید سرگروه برای تفکر و جایگزین کردن بازیکنان برای بازی ها آزاد گذاشته شود و مربی طوری دخالت نکند که نظر سرگروه خواهانی نداشته باشد.
۱۰.شما می توانید برای مقابله با مشکلات احتمالی قوانینی را وضع نمایید. به عنوان مثال برای جلوگیری از شرکت مستمر یک یا دو نفر فرد قوی در تمام بازیها و کنارگذاشتن بقیه اعضای گروه می توان شرکت کنندگان را ملزم کرد که نفراتی که در هر مرحله از بازی شرکت می کنند نمی توانند تکراری باشند. (اگر افراد گروه ۴ نفر می باشند و بازی های هر مرحله هم به صورت دو نفری برگزار می شود کسانی که در مرحله یک شرکت کرده اند در مرحله دو نمی توانند شرکت کنند و در مرحله ۳ باید شرکت نمایند. با این کار آینده نگری سرگروه محک زده می شود که درابتدا باید تعیین کند چه کسانی مناسب چه بازی هستند تا در چینش ابتدایی بتواند بهترین افراد را بچیند و بهترین نتیجه را دریافت نماید. البته بهتر آن است که به تعداد افراد گروه ها بازی تدارک ببینیم تا هر کسی فقط در یک بازی بتواند شرکت کند. و یا اگر فرصت داریم بازیها را به گونه ای برنامه ریزی کنیم که تمام افراد گروه در تمام بازیها بتوانند شرکت کنند.)
بازی های مستقل
بازی هایی که به تنهایی قابلیت آن را دارند تا حس رقابت و تفریح را در یک زمان قابل توجه (۳۰ دقیقه الی ۹۰ دقیقه) ایجاد نمایند. در این بازی ها شرکت‌کنندگان به گروه هایی تقسیم می شوند و طبق مقررات بازی با انجام آن می پردازند. الک دولک، هفت سنگ، قلعه بازی و … از این نوع می باشند.
بازی های وابسته
بازی هایی که جذابیت آنها زمانی که مقدمه یا ادامه دیگر بازی ها قرار گیرند مشخص می شود و شاید نتوان به تنهایی برای پر کردن تمام ساعت تفریح بچه ها از آنها استفاده کرد. برای مثال بازی فرغون، پرش در حالی که دوپا در گونی قرار دارد، مسابقه حبس نفس در ظرف پر از آب، حمل آب با قرار دادن ظرفی بر روی سر و .. به عنوان تک بازی قابلیت اجرایی ندارند ولی همین بازی ها زمانی که یکی از مراحل بازی های چندگانه قرار می گیرند هر شرکت کننده ای را به سمت خود می کشانند.(در بخش جنگ بازی ها توضیح داده شد.)
نکات کلی پیرامون اجرای بازیهای اردویی یا جنگ بازیها
بهره گیری از دانش‌آموزان در اجرا
یکی از مسائلی که نیازمند بحث کارشناسی می باشد، استفاده از دانش‌آموزان در اجرای بازی هاست. این مسئله می تواند ابعاد خاصی از نظر تربیتی و روانشناسی داشته باشد و در اینجا فقط نکاتی که حائز اهمیت می باشد را ذکر می کنیم و انتخاب راه کار را به عهده دانش و یا تجربه خواننده می گذاریم:
۱- مربیان باید توجه داشته باشند که استفاده از دانش‌آموزان همانطور که می تواند در اعتماد به نفس و ثبات شخصیت بچه ها مفید باشد می تواند به ایشان ضربه نیز وارد کند. صدمات روحی چنین برخوردهایی گاه تا مدت‌ها غیر قابل جبران می باشد. از آنجا که یکی از مهمترین نقش‌های اجرایی در بازی داوریست، دانش‌آموزی که خود از قوانین داوری و اجرای بازی اطلاع و تجربه کافی ندارد، دارای نفوذ کلام در بین دانش‌آموزان نیست و … با یک داوری اشتباه و هجوم دانش‌آموزان معترض به او، خود را شخصیتی نالایق (که از عهده یک قضاوت ساده هم برنمی آید) می بیند و ممکن است مدت‌ها طول کشد تا چنین تصوری از ذهن او پاک شود. پس شایسته است در صورت سپردن نقش‌های اجرایی سنگین به دانش‌آموز، خودمان نیز به عنوان ناظر در کنار او باشیم تا بتوانیم در موارد نیاز به او کمک کنیم.
۲- مسئول یا مربی برگزار‌کننده باید بداند که مهم آن است که دانش‌آموز پس از یک سال بازی در کانون بتواند خود این بازی ها را (از ابتدا تا انتها) برای دانش‌آموزان کوچکتر طراحی و اجرا نماید. پس به جای اینکه خود مربیان تمام مراحل فکری و عمرانی بازی ها را طراحی کنند می شود از بچه ها به عنوان دستیاران طراحی بازی که پشت پرده قرار دارند استفاده کرد.
۳- یکی از مشکلاتی که برای مربیان پیش می آید، وسوسه شدن عامل اجرایی (دانش‌آموز) برای شرکت در بازی می باشد. بسیار دیده شده است که عاملی که ما انتظار داشتیم مسابقات را اجرا کند در هنگامه ی بازی ها وسوسه شده و خواسته یا ناخواسته با برزمین گذاشتن مسئولیت، در بازی شرکت می کند. این مسئله نیز باید مورد توجه مربیانی که قصد استفاده از دانش‌آموزان را در بازی ها دارند قرار گیرد.
پیش‌نیازهای کمکی قبل از اجرای بازی
یکی از نکاتی که معمولا وسط اجرای بازی و زمانی که امکان رفع آن نیست به فکر مربی و یا مسئولین می رسد، بحث استفاده از بلندگو، بالا بردن کیفیت داوری و نظم بخشی به بچه هاست؛ و یا سکوت‌های طولانی و غیر منتظره ای که همه انتظار پایان آن را می کشند.
در بازی هایی که داور یا مجری باید حرف‌های مهمی را برای دیگران بازگو کند به طوری که نیمی از جذابیت بازی وابسته به شنیدن این حرفهاست و از طرفی فضا مناسب صدای بدون بلندگو نیست (برای مثال وزش باد و یا وسعت بیش از حد فضا و شلوغی تماشاچیان مانع رسیدن صدا به بازیکنان است) استفاده از بلندگوهای دستی ضروری می باشد؛ در این مواقع حتی ساختن یک بلندگوی قیفی شکل بدون برق هم می تواند مربی را در اجرای مسابقه یاری دهد.
همچنین در بازی های چندگانه زمان‌های بسیاری پیش می آید که سکوتی آزاردهنده بخش‌هایی از مسابقه را فرا می گیرد. این قسمت‌ها در مسابقات حرفه ای تلویزیون با صدای مجری، موسیقی تند، تشویق‌های مکرر مجری برای همراهی تماشاچیان و کف زدن برای بازیکنان پر می شود. اما ما به عنوان کانون فرهنگی باید با رعایت موازین شرعی و اخلاقی این نیاز را به صورت صحیح مرتفع سازیم. یکی از راهکار‌های صحیح اما سخت برای رفع این مشکل استفاده از گزارشگر حراف و مزاح کننده است که می تواند چنین وقفه هایی را با استفاده از بلندگو با گزارش‌های همراه با شوخی پر کند. همچنین در برخی مواقع می توان از مولودی های جذاب مداحان استفاده کرد می باشد. به نظر می رسد استفاده از مولودی ها برای سکوت‌هایی که بدون اجرای مسابقه می گذرند (برای مثال هیات داوران چند دقیقه لازم دارند تا نتیجه ها را اعلام کنند، یا زمان مناسبی نیاز است تا بازیکنان سرجای خود قرار گیرند و…..) بسیار مناسب باشد. اما شاید برخی معتقد باشند استفاده از مولودی هنگامی که بازیکنان در حال مسابقه هستند جالب نیست و متضمن وهن به مولودی است . برای مثال وقتی بازیکنان چند مرحله وابسته مثل فرغون، حمل آب روی سر، پرش از روی موانع و… را پشت سرهم باید انجام دهند پخش صدای مولودی مناسب نمی باشد.
نقش لباس متحد الشکل
ضرورت استفاده از لباس متحد الشکل روشن است و نیاز به توضیح ندارد. خصوصا در مواردی که بازیها به صورت گروهی اجرا می شوند. در این زمان می توان از کاورهای رنگی استفاده کرد تا شرکت کنندگان بتوانند افراد را به راحتی شناسایی کنند.
مراعات محیط زیست و افراد دیگر
زمانی که فضای اجرای بازی ها در مجاورت خانه های مسکونی است باید نسبت به زمان برگزاری دقت شود. به عنوان مثال شما می خواهید جشنواره بازی ها را اجرا نمایید و زمان تقریبی آن سه ساعت است. و از طرفی می خواهید تا قبل از گرمای بیش از حد روز مسابقات شما تمام شده باشد. در چنین موقعیتی ممکن است ساعت ۸ صبح به نظر شما ساعت خوبی باشد. ولی باید در نظر بگیرید که معمولا در چنین روزهایی دانش‌آموز قبل از ساعت شروع مسابقه در محل حاضر می شود و سر و صدای آنها در صبح مسابقات موجب آزار و اذیت همسایگان خواهد شد.
همچنین نسبت به محیط زیست اطراف محل بازی (چمن، درخت و …) باید احتیاط های لازم انجام شود. در برخی موارد ممکن است باغبان یا مسئول پارک که شما در آن مشغول اجرای بازی هستید سر برسد و مانع ادامه بازی شما شود که این مسئله خود ناشی از بی تجربگی مسولین اجرایی مسابقات می باشد.(باید قبل از شروع بازی با مسئولین مربوطه هماهنگی های لازم صورت پذیرد تا از چنین مشکلاتی جلوگیری شود.)
تهیه ی گزارش
معمولا بعد از انجام مسابقات و بازی های فرهنگی، همه مسئولین می گویند : بازی ها خیلی خوب برگزار شد، کاش یک گزارش خوبی از آن ها تهیه کرده بودیم.
در نظر داشته باشیم، تهیه گزارش صرفا جهت ارائه به ارگان های حامی برنامه های مجموعه نیست، بلکه کاربرد‌های دیگری مانند یادآوری برای بچه ها نسبت به آنچه که در تابستان گذشت، ارائه به خانواده ها، استفاده در تبلیغات و ثبت نام اعضای جدید و … دارد. از همین رو شایسته است در زمان برگزاری بازی های تربیتی و ورزشی از یک تیم تخصصی تهیه گزارش، استفاده نمود. گزارش‌ها می تواند به تناسب هزینه ای که ما برای بازی کرده ایم درجه بندی شود. شاید در بعضی بازی ها چند عکس ساده همراه با زیرنویس ادبی و طنز نیازمان را برطرف نماید و در بعضی بازی ها نیز بتوان بصورت مستند تمام مراحل را فیلمبرداری و بعد به بهترین وجه تدوین نمود که خود می تواند عاملی جذاب برای دانش‌آموزان و خاطره ای به یاد ماندنی برای آنها باشد که البته این مسئله معمولا در کانون های ما کوچک شمرده می شود.
نکته: در برخی مواقع دیده شده دانش‌آموزان در حین بازی از برخی صحنه ها عکس‌برداری کرده اند و این تصاویر بعدا سبب تمسخر و یا سوء استفاده برخی از افراد شده است . به همین خاطر توصیه می شود از تصویر برداری برنامه توسط دوربین شخصی دانش‌آموزان ممانعت به عمل آید و مجموعه یک تصویربرداری کامل داشته باشد و پس از اتمام برنامه (و گزینش تصاویر مناسب) آن را در اختیار متقاضیان قرار دهد.
تماشاچی
تماشاچیان آزاد
تماشاچی یکی از عوامل جذابیت بازی ها به شمار می رود ولی در برخی موارد همین عامل جذابیت، مانع ادامه بازی می شود.
نکته ای که یادآوری آن ضروری به نظر می رسد این است که معمولا استفاده از تماشاچیان آزاد، ترکیبی از افراد غیر کانونی، والدین و … در عین جذابیت و انگیزه بخشی به بازیکنان نیازمند تیم اجرایی- انضباطی قوی و با‌تجربه می باشد. در چنین مواردی خطوط و محدوده بازی ها باید توسط طناب(و یا نخ شیرینی) مشخص شده و تیم انضباطی نیز با حفظ ادب شرایط بازی را برای بازیکنان مهیا سازند. با توجه به این که معمولا چنین تیمی در بسیاری از کانون‌ها به علت کمبود نیرو، یافت نمی شود پیشنهاد می شود از دانش‌آموزان موجه جهت این مسئله استفاده کنید .
تماشاچیان داخلی
اداره چنین تماشاچیانی معمولا ساده تر از گروه اول می باشد، اولا تعداد ایشان کمتر و قابل کنترل است، ثانیا مسئولین مربوطه می توانند با عواملی مانند تهدید به کم شدن امتیاز گروه و … نظم را در بین آنها برقرار سازند. به هر حال برای اداره این گروه نیز خط کشی حدود مسابقات و استفاده از تیم انضباطی مفید به نظر می رسد.
گروه های حذف شده
زمانی که بخشی از گروه تماشاچیان را بازیکنان بازنده تشکیل دهند کنترل ایشان سخت‌تر می شود؛ چرا که ایشان در جریان بازی بوده اند و جای خالی خود را در مراحلی که توسط دیگر بازیکنان طی می شود احساس می کنند و از همین رو انگیزه ی بیشتری برای به هم ریختن بازی یا ایجاد اختلال در بازی رقبای سابق خود خواهند داشت.
با در نظر گرفتن این مسئله، مجری مسابقات باید به گونه ای برنامه ی رقابت و حذف گروه ها از گردونه مسابقات را طراحی نماید که درصد بالایی از افراد در حداقل نیمی از مسابقات شرکت داشته باشند و برنامه های حذفی در نیمه آخر بازی ها عملیاتی شود. برای مثال در جشنواره بازی ها، اگر طراحی به گونه ای باشد که از صد نفر شرکت کنند، ۸۰ نفر در مرحل اول حذف شوند، باید تعداد آیتم‌های مرحله ی اول به نحوی باشد که شرکت کننده های بازنده به طور نسبی لذت شرکت در بازی ها را برده باشند، و الا همین گروه بازنده، اجازه ی ادامه بازی ها را نخواهند داد؛ وقتی در ۱۵ دقیقه اول و در ضمن چهار آیتم ساده بخش اعظم شرکت کننده ها حذف می شوند و ۲ ساعت باقیمانده به همراه تمام آیتم‌های جذاب به گروه کوچکی از شرکت کنندگان اختصاص می یابد؛ این توزیع ناعادلانه ی بازیست و می تواند منشأ بروز بی نظمی باشد.
(به همین خاطر است که پیشنهاد می شود در لیگ‌ها فوتبال، تنیس روی میز، والیبال و .. با در نظر گرفتن زمان اجرای مسابقات، تا جایی که امکان دارد از مسابقات تک حذفی جلوگیری شود.)
گروه بندی
یکی از مشکلات و یا شاید معضلاتی که مربی در اجرای بازی های گروهی با آن مواجه است بحث گروه بندی است، با توجه به اینکه نمی توان برای این مسئله دستورالعملی عمومی ارائه کرد و هر مربی با در نظر گرفتن عوامل مختلف، ممکن است نظر خاصی در این مسئله داشته باشد ما در اینجا فقط سعی می کنیم عواملی را که در نحوه ی گروه بندی دانش‌آموزان مؤثر است دسته بندی نماییم.
عوامل فیزیکی
از نظر فیزیکی برخی از بازیها نیازمند طیف مختلفی از فیزیولوژی بدن می باشد. برای مثال در بازی گروهی « زو – کبدی » نیاز به افراد درشت هیکل و افراد ریز‌نقش است؛ در چنین شرایطی مربی باید توازن گروه ها را در نظر بگیرد.
عوامل روحی
از نظر روحی، عامل بسیار مهمی که می تواند در تحقق اهداف تربیتی بازی اثرگذار باشد، تزریق روح امید و نشاط در افراد است. بسیار مشاهده شده است بازیکنان ماهر و حرفه ای به علت ایجاد حس ناامیدی و از بین رفتن نشاط گروهی از ادامه بازی کناره گیری می کنند و نشاط جمعی را نیز دچار اخلال می نمایند، از همین رو شایسته است مربی در تقسیم افراد با چنین روحیاتی در گروه ها آگاه باشد و تا جایی که امکان دارد ترکیبی از افراد ناامید و امیدوار را در گروه جمع کند.
عوامل هوشی
این عامل نیز مانند عامل فیزیکی است که عدم توازن آن جذابیت بازی را کاهش می دهد؛ حتی گروهی که مجموعه ای از افراد باهوش را در بر دارد، زمانی از بازی لذت می برد که توازن هوشی در همه گروه ها رعایت شده باشد.
عوامل تربیتی
گستره این عامل در گروه بندی بازی ها بسیار ظریف و در عین حال متنوع می باشد. برای مثال گاهی مربی جهت رشد مسئولیت‌پذیری و روحیه استقلال بچه ها اصلا در کار گروه بندی مشارکت نمی کند. و گاهی اوقات جهت ترمیم روابط بین فردی برخی افراد آنها را به اجبار در یک گروه و یا برای از بین بردن صمیمیت بیش از حد دو فرد آنها را در مقابل هم قرار می دهد. ولی باید در نظر داشت، دانش‌آموزان تمام این اِعمال نظر‌ها را با دقت مشاهده می کنند و خیلی از اوقات ایشان مانند ما جهات مختلف مسئله را در نظر نمی گیرند، چه بسا یک ترکیب خاص در گروه را به یک مسئله اخلاقی تفسیر کنند که آثار سوء در روابط مربی و دانش‌آموزان خواهد داشت. به هر حال باید مراقب بود و در این کار همه عواقب یک تصمیم را در نظر گرفت.
وظایف مربیان
مربی یک الگوی رفتاری کامل و در دسترس دانش‌آموز می باشد. تمام رفتار مربی با دیگر مربیان و یا دانش‌آموزان در نگاه او رفتاری صحیح و قابل تقلید است. مربی باید در هنگام بازی (و دیگر زمانها) مراقب رفتار خود باشد. در هنگام اجرای بازی ممکن است مربیان دچار هیجان شده و رفتارهایی را (برای حمایت از گروه دانش‌آموزان خود) از خود بروز دهند که اثر تربیتی منفی در دانش‌آموزان داشته باشد.
یکی از مسائلی که مربیان باید در نظر داشته باشند بازی زدگی است. مربی باید در نظر داشته باشد که بازی های تربیتی ابزاری است در راستای نهادینه شدن اهداف تربیتی در دانش‌آموزان؛ در بازی زدگی، مربی حتی بسیار جدی تر از شرکت‌کنندگان به رقابت با آنها می پردازد به نحوی که موفقیت در بازی برای او هدف شود و جهت رسیدن به این هدف در مواردی نیز برخوردهای غیر تربیتی انجام دهد.
یکی از راه های جلوگیری از این مشکل تذکر به مربیان قبل یا در اثنا بازی می باشد. گاهی آنقدر درصد جذابیت بازی زیاد است که مربی نیز از بعضی مسائل غافل می شود(به عنوان مثال در حمایت از گروه دانش‌آموزان خود با داور درگیری لفظی پیدا می کند و یا اعتراض می کند). اینجا یکی از راه های مقابله با این مشکل، تذکر به مربی است؛ البته باید در نظر داشت که در تذکر به مربیان باید تمام مسائل اخلاقی رعایت شود تا شخصیت مربی در میان دانش‌آموز دچار خلل نشود. بسیار دیده شده است که در گرماگرم بازی های جذاب، برخی مربیان با هم به مشاجره پرداخته اند که این مسئله در ادامه برخورد های مربیان با دانش‌آموزان اثرات جبران ناپذیری خواهد داشت.
یکی دیگر از راه های جلوگیری از ناهماهنگی مربیان و بروز رفتار‌های غیر تربیتی، توجیه مربیان نسبت به قوانین بازیست. زمانی که مربیان به نحوی در جریان بازی قرار می گیرند و تمام تلاششان را برای پیروزی گروه خود انجام می دهند، ابهاماتی که در قوانین بازی وجود دارد، منشا اختلاف خواهد شد. در چنین مواقعی حتی ممکن است اختلاف بین مربیان بالا گرفته و برخی به نشانه اعتراض از ادامه بازی انصراف دهند و گروه ایشان نیز به تبع مربی خود رقابت را کنار خواهد گذاشت. در این میان، اگرچه از نگاهِ تیمی که به ظاهر مورد اجحاف قرار گرفته است، این تلاش‌های مربی بسیار ارزشمند بوده و اثری مثبت در اصلاح روابط دانش‌آموزان و مربی خواهد گذاشت؛ ولی چنین مسائلی در سطح کلان به ضرر اهداف تربیتی کانون و جمع مربیان خواهد بود؛ بهتر است برای جلوگیری از چنین مسائلی در بازی ها، قبل از بازی تمام مربیان نسبت به قوانین توجیه و ابهام‌های موجود برطرف شوند.
مربی باید در زمان اجرای بازی بسیار عاقلانه برخورد نماید تا دانش‌آموز خود را به این سمت هدایت نماید. به عنوان مثال در جایی که گروه های دیگری در بازی وجود دارند که ممکن است مربیانشان در محوطه حضور نداشته باشند مربی حاضر از کمک یا هدایت گروه خود صرف نظر کند و یا در زمانی که طبق مقررات بازی قرار است به گروهی کمک کند در هنگام ایجاد مشکل آنها را هدایت نماید. (اگر افراد ناامید شده اند آنها را امیدوارکند، اگر دچار غرور شده اند به آنها آگاهی بدهد، در صورتی که هدفشان فقط پیروزی در بازیست و اخلاق را کنار گذاشته اند به آنها تذکر دهد و …)
خسارات مالی یا جانی احتمالی
بحث خسارات احتمالی به امکانات کانون و اموال عمومی موضوعی است که در برخی بازی ها مشاهده می شود. در این مسئله شاید بتوان تقسیم بندی زیر را انجام داد
خساراتی که در حین بازی وارد شده است:
•خسارات سهوی : پیشنهاد می شود ضمن تذکر به دانش‌آموز، هزینه از کانون پرداخت شود
•خسارات عمدی: پیشنهاد می شود در این مورد ضمن پرداخت از کانون، تذکر شدید به دانش‌آموز داده شود و یا در مواردی تهدید به دریافت خسارت از وی شود.
خساراتی که خارج از فضای بازی وارد شده است:
ظاهرا در این دو مورد می توان از بچه ها طلب پراخت خسارت کرد. البته در موارد عسر و حرج مالی دانش‌آموز، می توان از بحث تعهد والدین و محرومیت نسبی نیز برای دانش‌آموز استفاده کرد. آنچه که مهم است جلوگیری از بخشش‌ها یا سخت‌گیری های بی مورد است که ممکن است در جای غیر مناسب بکار رود .
دو توصیه ی تجربی
۱- باید توجه داشت در بازی هایی که احتمال برخوردهای فیزیکی شدید وجود دارد ضمن گرفتن رضایتنامه از والدین (دانش‌آموزان سنین دبستان)، هیچگاه نباید بچه ها را بدون مربی در فضای بازی و وسایل بازی رها کنیم.
۲- اگر در حین بازی اتفاق جانی برای یکی از بازیکنان افتاد، حضور یکی از مربیان در تمام لحظات، آمدن اورژانس ، رفتن با اورژانس، حضور در بیمارستان و .. برای ساعات اولیه شدیدا تاکید می شود. به هیچ دلیلی نباید مربی دانش‌آموز مجروح را تنها رها سازد. حتی در صورت حضور والدین؛ تجربه نشان داده است که چنین برخورد های مسئولانه ای، برکات فراوانی در ارتباط خانواده و فرزندشان با مجموعه داشته است. و در همین راستا چه بسیار مواردی مشاهده شده است که به علت غفلت مربی در چنین صحنه هایی، خانواده اجازه حضور مجدد فرزند خود در کانون را نداده و یا با شکایت و پیگیریهای قضای مجموعه را با مشکلاتی مواجه کرده است.
الحاق بازیکن یا گروه در اثناء بازی
گاهی اوقات در جریان بازی شما مجبور به ملحق کردن فرد یا افرادی به مجموعه بازی هستید.
تا جایی که امکان دارد مربی باید مانع از بوجود آمدن چنین مشکلی شود. زیرا در عین شادی گروه الحاق شده، شما با اعتراضات گسترده گروه های سابق مواجه خواهید شد. اما زمانی که مجبور به الحاق گروه جدید شوید، می توانید با مشورت خواهی از گروه های موجود(در عین شخصیت دهی به ایشان) به طور نامحسوس ایشان را نسبت به حضور گروه جدید راضی نمایید و از بروز چالش در جریان بازی جلوگیری کنید. البته باید در نظر داشت در برخی مسابقات مرحله ای و یا ورزش‌هایی که به صورت جام برگزار می شود، امکان الحاق گروه جدید وجود ندارد و مربی باید با توجیه منطقی افراد متقاضی را نسبت به شرایط بازی آگاه و انتظار ایشان را نسبت به شرکت در بازی تعدیل نماید.
اتمام زودرس یا ادامه دادن غیر منتظره بازی
یکی از مسائلی که مربی در اجرای بازی با آن مواجه می شود اتمام زودتر از موعد بازی و یا ادامه دادن خارج از وقت بازی می باشد. برای مثال در اوج بازی به مربی خبر می دهند، به خاطر فلان علت باید تا پنج دقیقه دیگر بازی را تمام کند و یا زمانی که اوج بازی ها فروکش کرده است مربی با خبر می شود که اتوبوس برگشت در راه مانده و ناگزیر از ادامه بازیست .
مسئله ی مهمی که در چنین شرایطی باید رعایت شود این است که مربی دانش‌آموزان را در جریان تصمیم جدید قرار دهد. مربی باید بداند که این صرفا یک اتفاق است و صداقت خود در برخورد با آنها را نباید فدای اتفاقات غیر منتظره در اردو نماید. (بارها دیده ایم سخنرانی که قصد طولانی کردن صحبت برای رسیدن مداح را دارد و یا مداحی که قصد طولانی کردن مناجات پایان مجلس برای رسیدن غذا را دارد، ممکن است رضایت میزبان را بدست آورد اما عموم مردم که در آخر مجلس از ماجرا با خبر می شوند قضاوت خوبی نسبت به سخنران و مداح مزبور نخواهند داشت.)
اگر مربی بدون با خبر کردن دانش‌آموزان سعی در طولانی کردن بازیِ از اوج افتاده داشته باشد، در نهایت دستش برای شرکت‌کنندگان رو شده و برخوردهای تصنعی او در ذهن آنها ماندگار خواهد شد. به نظر می رسد در چنین شرایطی مربی می تواند نظر خود را نسبت به ادامه بازی و… به نحوی که با کمترین تغییر مواجه شود با بچه ها در میان بگذارد. شیرینی چنین برخوردهای مسئولانه ای تا مدت‌ها در یاد و خاطره بچه ها خواهد ماند.
در اینجا شایسته است نکته ای را در باب نحوه ارائه نظر به دانش‌آموزان در حالی که با کمترین تغییر مواجه شود ذکر نماییم.
گاهی اوقات مربی می خواهد در عین مشورت گرفتن از دانش‌آموزان نظر خود را عملی سازد؛ در چنین موارد می توان قبل از ارائه نظر در جمع، تعدادی از افرادی که نظرشان در دیگران اثر گذار است را جمع کرده به طور خصوصی این مطلب را با آنها در میان گذاشت و ضمن ارزیابی ابعاد مختلف و نظر خواهی از ایشان، کم‌کم آنها را نسبته به نظر خود متمایل نماید. با این کار مربی عوامل اثرگذار (که احتمالا ایجاد مخالفت در جمع را بالا می برند) را از کار انداخته و زمان ارائه ی نظر خود در جمع، با استفاده از شگرد‌های سخنوری می تواند موافقت جمع را در مورد نظر خود بدست آورد.
استفاده از لوازم شخصی دانش‌آموزان برای اجرای بازی
برخی مواقع دانش‌آموزان وسایل شخصی خود (مانند توپ، راکت، دوربین جهت فیلم برداری، موبایل یا ساعت جهت کرنوموتر) را برای مسابقات به مجموعه می آورند، این مسئله در عین سادگی در مواردی ممکن است مشکلاتی را برای کانون به وجود آورد. ما در اینجا حالت‌های مختلف این قضیه را مورد اشاره قرار می دهیم.
۱-دانش‌آموز وسیله خود را اختیاری به کانون آورده است.
۲-مسولین کانون به علت کمبود امکانات، از او تقاضا کرده اند جهت مسابقات وسیله ای را بیاورد.
۳-به خاطر کیفیت وسایل فرد (مثل توپ یا راکت حرفه ای) دانش‌آموزان از او خواسته باشند که برایشان وسیله را بیاورد.
در یک نگاه کلی، هر سه حالت این مسئله می تواند برای کانون یا در راستای انجام مسابقات مشکل‌ساز شود. ما قبل از بررسی این مشکلات اجرایی -که استفاده از وسایل دانش‌آموزان در بازی ها در پی دارد- یادآوری یک نکته تربیتی مهم را لازم می دانیم؛
زمانی که دانش‌آموزی وسایل یکی از مسابقات را مخصوصا در شرایطی که کانون از او تقاضا کرده باشد فراهم آورد، کانون به نوعی توقع امتیاز دادن از خود را برای او یا خانواده اش فراهم ساخته است. به همین خاطر بسیار مشاهده شده است که اگر چنین دانش‌آموزی مشکل اخلاقی داشته باشد مربیان نمی توانند برخورد انضباطی شایسته با او را داشته باشند و این مسئله یکی از آسیب‌های جدی استفاده از امکانات دانش‌آموز در مجموعه می باشد.
آسیب های اجرایی استفاده از امکانات دانش‌آموزان در اجرای بازی ها
الف) خودداری از در اختیار قرار دادن وسیله در اثنای بازی
ممکن است دانش‌آموز در شرایط حساس مثل باخت تیم خودشان، عصبانیت، مشاجره لفظی و… تصمیم به بردن وسیله خود بگیرد که در چنین شرایطی ادامه ی بازی بدون وسیله ی مزبور یا جایگزین های با کیفیت پایین مشکل می باشد و موجب خلل در ادامه بازی خواهد شد.
ب) خسارت دیدن وسایل دانش‌آموز در بازی ها
از آنجا که احتمال پارگی توپ، شکستگی راکت، خرابی دوربین و … در هنگام بازی وجود دارد، و در این زمان مسئولیت این خسارت بر عهده کانون می باشد بهتر است تا جایی که امکان دارد، کانون خود را در معرض چنین مشکلی قرار ندهد.
البته باید در نظر داشت که یکی از آثار تربیتی استفاده از امکانات دانش‌آموزان برای دیگران، ایجاد روحیه ایثار، بخشش و همکاری در دانش‌آموزان است که با در نظر گرفتن آسیب‌های ذکر شده می توان در شرایط خاص از آنها بهره برد.
پیش‌بینی شرایط
مجری بازی ها، باید سردی و گرمی هوا، وزش باد و … را در برنامه ریزی بازی ها در نظر بگیرد. مثلا در جشنواره ی بازی هایی که برخی از مراحل آن را بازی با راکت پینگ پنگ یا بدمینتون تشکیل می دهد، وزش باد می تواند کاملا در اجرای بازی خلل ایجاد کند، مگر اینکه شرایط بازی در فضای بسته مهیا باشد. و همچنین اگر در بعضی مراحل شرکت کنندگان به خاطر بازی های آبی خیس می شوند، سردی آب و هوا باید در نظر گرفته شود.
هماهنگ کردن راننده، متصدی حسینیه، نگهبان پارک و …
در برخی بازی ها به خاطر فضای خاصی که ما در اختیار داریم، هماهنگ نمودن مسئول و متصدی، بسیار ضروری است؛ ممکن است مسئول بازی در ابتدای امر مخالفتی با اجرای بازی نداشته باشد ولی به محض وارد آمدن کمترین خسارت به طور کل با ادامه بازی مخالفت نماید. می توان با پیش‌بینی چنین برخورد‌ها و هماهنگی متصدی مربوطه و جلب موافقت او از بروز چنین مشکلاتی در جریان بازی جلوگیری نمود.
راننده
تا جایی که امکان داشته باشد باید سعی کنیم راننده ای خوش برخورد و صبور را برای رفتن به مکان بازی انتخاب نماییم؛ اولویت این مسئله در مقایسه با بحث مالی و کرایه اتوبوس بیشتر می باشد. چرا که راننده ی بددهن و عصبانی، اردو را برای مربیان و دانش‌آموزان تلخ می نماید و تلاش برای تغییر رفتار او تقریبا بدون نتیجه خواهد ماند.
مستخدم یا نگهبان
مربی باید شرایط بازی را به طور اجمالی برای مستخدم حسینیه و یا نگهبان پارک بیان کند و حتی الامکان سعی نماید در زمان بازی مستخدم در محیط نباشد.
اما همانطور که در ابتدا گفته شد، نباید بدون توجه به حضور یا عدم حضور مسئول مربوطه، برنامه ی بازی در پارک، حسینیه و … را اجرا نمود؛ حتما باید موافقت اجمالی چنین افرادی را قبل از برنامه ریزی بازی ها، (حتی المقدورقبل از خبردار شدن دانش‌آموزان) جلب نمود.
پذیرایی
پذیرایی دانش‌آموزان در وسط بازی ها، در عین اینکه ممکن است ساده به نظر برسد در مواردی می تواند مشکل ساز شود. در مورد مزایای تغذیه در وسط بازی ها بحثی نیست؛ چرا که خستگی بچه ها را رفع می کند، انرژی از دست رفته را ذخیره می کند و … اما نکته ای که از نظر اجرایی حائز اهمیت است، سرد شدن شرکت‌کنندگان از ادامه بازیست؛ در بعضی موارد خصوصا زمانی که مسابقات به اوج خود رسیده و فقط تعداد کمی از دانش‌آمزوان تمام مراحل را گذرانده و آماده رقابت نهایی هستند، پذیرایی می تواند در ادامه بازی خلل ایجاد کند. برای مثال گروه های حذف شده که آمار بیشتری دارند با آمدن تغذیه، از زمان توقف بازی ها و سرد شدن بچه ها از گرماگرم بازی استفاده کرده ممکن است با بهانه های مختلف برای مجریان مشکل آفرینی کنند. که در چنین شرایطی ادامه بازی ها، (چون همراهی بخش زیادی از دانش‌آموزان ولو در نقش تماشاچی را به دنبال ندارد) حالت فرمایشی پیدا می کند؛ بنابراین بهتر است ضمن در نظر داشتن فواید پذیرایی در اثنای بازی ها در زمان و نحوه پخش آن دقت لازم بعمل آید.
نظارت همه جانبه
از آنجایی که معمولا تیم اجرایی بازی ها با کمبود مربی و مسئول مواجه هستند و وظیفه تمام دانش‌آموزان (شرکت کنندگان و تماشاچیان) به عهده ایشان است، بهتر است برای دوری محل مسابقات از محل استراحت و رختکن بچه ها برنامه ریزی شود. بسیار مشاهده شده است که به خاطر تجمع مربیان و مسئولان در محل برگزاری مسابقات و خالی شدن محل استراحتِ بچه ها از مربی و مسئول، دانش‌آموزانی که در مسابقات شرکت نکرده اند یا گروهی که از جریان مسابقات حذف شده اند، با شیطنت‌های دانش‌آموزی و یا اخلاقی در جریان کل برنامه های فرهنگی مشکل آفرینی می کنند.
فضای مشترک با دانش‌آموزان دیگر کانون ها
زمانی که فضای برگزاری مسابقات، فضایی مشترک است (مانند اردوگاه ها، پارک ها و …) یکی از مسائلی که مجریان با آن مواجه خواهند شد مسئله مشارکت اعضای کانون‌های دیگر در جریان بازی هاست. در چنین مواقعی ممکن است پیشنهاد مشارکت از طرف بچه ها، یا مربی ایشان به مجری مسابقات داده شود.
به طور کلی مسئله اختلاط گروه ها، با افراد غیر کانون از جهاتی قابل بحث می باشد:
الف) اعتماد به نفس بچه ها را در برخورد های اجتماعی با همنوعان خود بالا می برد.
ب) آزمایش خوبی برای سنجش روحیات اخلاقی بچه هاست.
از آنجا که محیط بسته و افراد تکراری نمی تواند بستر خوبی برای ارزیابی اخلاقی دانش‌آموزان مانند صبر، ایثار و … باشد چنین فرصت‌هایی می تواند محک خوبی برای این ارزیابی قرار گیرد؛ مخصوصا اگر با بازخورد‌های مثبت و منفی مربی، همراه شود. برای مثال اگر مربی بعد از بازی ها، از برخورد خوب یکی از شرکت کنندگان با بازیکن غیر کانون تقدیر کند و یا بداخلاقی هایی که میان بچه ها اتفاق افتاده است را آسیب شناسی کرده و به آنان گوشزد نماید می توان، در کنار بازی اثر تربیتی را هم بالا برد.
ارزیابی
یکی از کارهایی که همیشه سبب پویایی برنامه ها و رفع نقاط ضعف آنها خواهد شد ارزیابی است. بهتر است این ارزیابی از دانش‌آموزان و مربیان برگزار شود. قطعا در حین برگزاری بازی مشکلاتی وجود خواهد داشت که موجبات نارضایتی برخی از مخاطبین را ایجاد خواهد کرد. در این موقعیت ارزیابی (شفاهی یا کتبی) بستری خواهد بود که آنها بتوانند اعتراض خود را به نحوی به گوش مسئولین مجموعه برسانند و به صورت صحیح تخلیه شوند. در برخی مواقع ممکن است این اعتراض به گونه ای باشد
که موجب ناراحتی مسئولین مربوطه شود اما سعه صدر در مواجهه با این اعتراضات اثر تربیتی بالایی خواهد داشت.
مربیان، به خصوص افرادی که در فراهم آوردن و اجرای مسابقات نقش مستقیمی داشته اند می توانند ارزیابی سازنده ای در اجرای برنامه های بعدی داشته باشند. توصیه می شود مربیان پس از انجام بازی جلسه ای با عنوان آسیب شناسی برنامه برگزار نمایند و با بحث و تبادل نظر به رفع مشکلات و بهتر برگزار شدن برنامه های بعدی کمک نمایند.
